CAR-T: een revolutie in de kinderoncologie

Eén infuus met aangepaste T-cellen uit je eigen bloed. Het klinkt als tovenarij, maar toch blijkt het kinderen te kunnen helpen. Je kunt gerust spreken van een revolutie in de behandeling van kanker bij kinderen, zegt prof. dr. Peter Hoogerbrugge, kinderoncoloog in het Prinses Máxima Centrum. Op dit moment is CAR-T beschikbaar voor kinderen met B-cel ALL bij wie de normale behandeling niet aanslaat of als de ziekte voor de tweede keer terugkomt. En voor kinderen bij wie de ALL terugkomt na stamceltransplantatie. Hoogerbrugge: ‘Vroeger overleefden maar weinig van deze kinderen. Met CAR-T kunnen meer patiënten alsnog genezen.’

Eigen immuunsysteem
CAR-T is een vorm van immunotherapie. Het eigen immuunsysteem helpt de leukemiecellen te vernietigen. Hoe werkt dat? In ons immuunsysteem zitten T-cellen. Bij een virusinfectie herkennen de T-cellen geïnfecteerde cellen aan een eiwit op de buitenkant. De T-cel ruimt die cellen vervolgens op, maar laat de gezonde, niet geïnfecteerde cellen intact. Bij B-cel ALL maakt het beenmerg afwijkende B-cellen. Net als de gezonde B-cellen dragen deze kankercellen het zogenoemde CD19-eiwit aan de buitenkant. Dit eiwit komt niet voor op andere cellen en T-cellen herkennen het ook niet. Ze vallen de B-cellen niet aan. Bij CAR-T-celtherapie worden T-cellen uit het bloed van het kind ‘gefilterd’. Die worden in het laboratorium zo veranderd, dat ze de leukemiecellen wel kunnen herkennen aan het CD19-eiwit. De CAR-T-cellen vallen de leukemiecellen aan en vernietigen ze.

Complexe procedure
De CAR-T-cellen vernietigen intussen ook de gezonde B-cellen. Die hebben immers ook het CD19-eiwit aan de buitenkant. Deze gezonde B-cellen maken antilichamen, die je nodig hebt voor je afweer. Kinderen die CAR-T hebben gehad, kunnen dus geen antilichamen meer maken. Die krijgen ze daarom elke maand via een infuus toegediend, zodat hun immuunsysteem toch goed blijft werken. De CAR-T-procedure is complex. De CAR-T-cellen worden in Amerika gemaakt. Het duurt een paar weken voordat de CAR-T-cellen weer terug zijn in Nederland. Hoogerbrugge: ‘En dan is het na dat ene infuus afwachten of het ook echt werkt. Een heel spannende tijd, want je weet helaas niet zeker of de patiënt echt zal genezen.’

Nieuwe hoop
Hoogerbrugge heeft bewondering voor de kinderen en hun ouders. ‘Ze hebben al zoveel meegemaakt. Zware behandelingen en de teleurstelling dat de ziekte toch één of meer keren terugkomt. CAR-T biedt nu voor deze patiënten nieuwe hoop. Inmiddels hebben hier meer dan tien kinderen en jongeren met ALL de behandeling gehad. In het Prinses Máxima Centrum werken we intussen hard aan research om CAR-T ook voor andere kankersoorten te kunnen inzetten. Het is absoluut de moeite waard om daarin te investeren.’

Meer informatie
CAR staat voor chimere antigen receptor, de T voor T-cellen van het immuunsysteem. CAR-T-celtherapie is nog niet voor alle vormen van kanker geschikt. Bekijk voor een heldere uitleg van CAR-T een filmpje van Amsterdam UMC en luister naar een radio-interview met Peter Hoogerbrugge van 22 januari 2020. De VOKK publiceerde eerder een artikel in Attent. Ook verscheen een artikel op de website van het Prinses Máxima Centrum. Rond CAR-T werkt het centrum samen met verschillende partners, zoals Sanquin voor het filteren van het bloed, en de celtherapiefaciliteit van UMC Utrecht voor het invriezen van het bloed.