Een stamceltransplantatie (SCT) is een van de cellulaire therapieën in de (kinder)oncologie. Vanaf de opening van het Máxima is er een intensieve samenwerking rond stamceltransplantaties met WKZ, UMC Utrecht en het LUMC in Leiden. Onderling is er een verdeling wie wat doet, waarbij het Máxima tekent voor de transplantaties bij kinderoncologische aandoeningen en bepaalde stofwisselingsziekten. Leiden transplanteert veel andere niet-maligne aandoeningen. Caroline Lindemans: ‘De procedures luisteren nauw. Wil je dit goed doen, moet je voortdurend heel nauwkeurig evalueren wat er goed ging en wat beter kan. Die evaluaties zijn een vereiste voor onze accreditatie. Maar we doen dit ook omdat we zelf steeds betere resultaten willen behalen.’ Cruciaal voor het evalueren van uitkomsten is een database met alle gegevens hoe de kinderen het doen. ‘Klinisch onderzoek – voortdurend meten wat er gebeurt – is een onmisbare bron om trends te ontdekken en te begrijpen waarom het wel of niet goed gaat met een kind.’
Goede samenwerking
Er zijn niet veel stamceltransplanteurs in Nederland, vertelt Caroline. ‘Wij zijn met zes transplanteurs en Leiden ook ongeveer. Het is heel zinvol om alle patiënten samen te bespreken. Dat doen we maandelijks, op een vergelijkbare manier als met de tumorboards hier in huis. Het gaat steeds om zo’n acht tot tien kinderen. Je bespreekt hoe het met ze gaat – inclusief de overlijdens, die er helaas natuurlijk ook zijn – en discussieert over kinderen die mogelijk in aanmerking komen voor een transplantatie. De samenwerking was op de inhoud altijd al goed, maar sinds de opening van het Máxima is die alleen maar beter geworden.’
Beter immuunherstel
Uit de outcome-evaluatie komt een opvallende trend naar voren: sinds de opstart van het SCT-programma in het Máxima is de overleving van kinderen verbeterd. We worden scherper in het voorkomen van ernstige complicaties, zoals infecties. En de chemo voorafgaand aan de transplantatie wordt effectiever, met minder bijwerkingen. Caroline: ‘Die chemo vooraf doen we in nauwe samenwerking met de apotheek. Hoe preciezer je doseert, hoe groter de kans dat de transplantatie aanslaat. Je legt het immuunsysteem vooraf heel nauwkeurig plat, waardoor de donorcellen na de transplantatie snel kunnen opkomen om de oorspronkelijke afweer voor 100% te kunnen vervangen. We zien dat deze behandeling minder toxisch is geworden en dat het immuunherstel na de transplantatie inderdaad beter is.’
Kansrijk basaal onderzoek
Wat helaas nog niet verbetert, is de kans op terugkeer van de tumor, besluit Caroline. ‘We doen het dus wel veiliger, maar nog niet effectief genoeg.’ Nieuwe cellulaire therapieën gaan mogelijk het verschil maken. Tegelijk blijft het voorkomen van het graft-versus-host-effect een belangrijke uitdaging. Daarbij vallen de afweercellen van de donor (graft) de cellen van de patiënt (host) aan. Caroline: ‘Ik heb er veel vertrouwen in dat we uit onderzoek nog veel gaan leren om de outcome weer verder te kunnen verbeteren.’
Meer informatie
In het stamceltransplantatiecentrum voert het Prinses Máxima Centrum met een team van kinderhematologen, kinderimmunologen en kinderoncologen stamceltransplantaties uit. Het idee is dat je een kwaadaardige ziekte, zoals leukemie, aanvalt door gebruik te maken van het afweersysteem van een gezonde donor (allogene transplantatie) of met bewerkte stamcellen uit het eigen lichaam (autologe transplantatie, nu ook met CAR T cellen). Het stamceltransplantatiecentrum is te vinden op de afdeling Hemato-oncologie. Caroline doet in het Hubrecht Institute, Regenerative Medicine (UMC Utrecht) en samen met medisch immunoloog Stefan Nierkens (UMC Utrecht) basaal en translationeel onderzoek rond het graft-versus-host-effect.