Madeleine van der Perk is arts-onderzoeker in de research groep van prof. dr. Marry van den Heuvel-Eibrink en doet onderzoek naar het verbeteren van de zorg rondom vruchtbaarheid van meisjes met kanker die worden behandeld in het Máxima. In de PAREL-studie (PAtiënten tijdig informeren over vruchtbaaRheid en de veiligheid van Eierstok weefseL invriezen als vruchtbaarheidsparende behandeling in een nationaal kinderoncologie centrum) wordt geëvalueerd of het fertiliteitszorgplan effectief en haalbaar is in de praktijk. ‘We willen voorkomen dat een vrouw pas later merkt dat zij niet meer zwanger kan worden door de behandeling die zij als kind kreeg,’ zegt de arts-onderzoeker oncofertiliteit.
Eierstokweefsel
Meisjes die kanker overleven kunnen vervroegd in de overgang komen. Door bepaalde chemotherapie en bestraling op de onderbuik kan schade aan de eicellen ontstaan. Madeleine van der Perk: ‘Direct na de diagnose kunnen de eicellen of eierstokweefsel worden ingevroren. Mocht het meisje op latere leeftijd een kinderwens hebben, dan kan dit weefstel worden teruggeplaatst.’ De ontwikkelingen daarvan zijn hoopgevend: ‘Wereldwijd zijn er bijna 300 meisjes onder de 13 jaar gerapporteerd die eierstokweefsel hebben laten invriezen. Daarvan is er bij 16 ook al eierstokweefsel teruggeplaatst en zijn er al negen gezonde kinderen geboren.’
Fertiliteitszorgplan
De nadruk ligt bij kanker in eerste instantie vaak op het diagnosticeren en het starten van de beste behandeling. ‘De latere effecten komen niet altijd direct aan bod. Maatregelen om de vruchtbaarheid van een meisje te bewaren moet je echter zo snel mogelijk na de diagnose nemen. Daarom hebben we samen met de andere collega’s van het onco-fertiliteitsteam in 2015 een standaard fertiliteitszorgplan opgezet om te zorgen dat alle meisjes dezelfde zorg en informatie rondom vruchtbaarheid ontvangen.’ Het zorgplan bestaat uit 5 stappen: 1) snelle identificatie van elke nieuwe patiënt, 2) vroege triage van het risico op schade aan de eierstok, 3) persoonlijke informatievoorziening, 4) bij de meisjes met een verhoogd risico doorverwijzing naar de gynaecoloog voor counseling en 5) daar mogelijkheden voor fertiliteitspreservatie bespreken,’ aldus Madeleine.
Effectief
Ook als er een laag risico is op vervroegde overgang, wordt dit bespreekbaar gemaakt. ‘Omdat veel ouders zich hier al bij de diagnose zorgen over maken,’ zegt Van der Perk. ‘We weten dat ouders en kinderen later beter kunnen omgaan met de gevolgen als ze betrokken zijn in de besluitvorming, ongeacht welke keuze ze hebben gemaakt.’
Madeleine van der Perk onderzoekt ook de veiligheid van de laparoscopische procedure. ‘We willen ook onderzoeken of er kankercellen in het eierstokweefsel aanwezig zijn, hetgeen kan gebeuren als je het weefsel invriest voordat je de behandeling tegen kanker start. Met in vitro maturatie (IVM) worden belangrijke stappen gezet om dat te kunnen omzeilen, maar we zijn er nog niet. Daarnaast hebben wij in Europees verband samen met collega’s uit de Verenigde Staten genetische factoren onderzocht die mee kunnen spelen in het risico dat een meisje loopt op onvruchtbaarheid.’